Odpowiednie odżywianie w ciąży jest kluczowe dla zdrowia ciężarnej i prawidłowego rozwoju płodu. Nieprawidłowa dieta może prowadzić do powikłań takich jak:
- poronienia,
- porody przedwczesne,
- zaburzenia wzrastania płodu,
- wady wrodzone,
- nadciśnienie tętnicze,
- cukrzyca ciążowa,
- nieprawidłowy rozwój psychoneurologiczny płodu.
Co więcej stan odżywienia matki może wpływać na powstawanie różnych chorób – zarówno w okresie dziecięcym jak i wieku dorosłym. Dlatego tak ważnym jest zadbanie o prawidłowo zbilansowaną dietę w tym szczególnym dla każdej kobiety okresie.
Prawidłowe odżywianie w okresie ciąży – co to znaczy?
Przede wszystkim dieta powinna być oparta o niskoprzetworzone produkty w odpowiednich ilościach, aby nie doprowadzić do osiągniecia zbyt dużego przyrostu masy ciała. Dla ciężarnej o prawidłowej wadze (tj. BMI 19-25 kg/m2) przybór masy ciała powinien się zawierać w przedziale 11-16 kg. W przypadku wyjściowego BMI poniżej 19 kg/m2 przyrost wagi może być większy – tj. 12,5-18 kg. Z kolei ciężarne z nadwagą (BMI 25 – 30 kg/m2 i powyżej 30) powinny przytyć mniej – odpowiednio 7-12 i 5-9 kg.
Dostarczenie odpowiednich składników to kluczowa kwestia. Należy zadbać o zbilansowaną dietę zawierającą wszystko to co kobieta powinna jeść w ciąży. Powinna być ona oparta o następujące elementy:
- Białko – należy spożywać około 1,1 g/kg masy ciała dziennie. Zdrowymi źródłami białka są: chude mięso, drób, jajka, owoce morza, fasola, groch, orzechy.
- Węglowodany – około 175 g/dzień. Źródłem powinny być owoce, warzywa oraz produkty pełnoziarniste. Dieta bogatoresztkowa z odpowiednim przyjmowaniem płynów zapobiega zaparciom, obniża ryzyko stanu przedrzucawkowego, dyslipidemi i pozwala utrzymywać prawidłowy poziom glukozy we krwi.
- Tłuszcze – powinny one dostarczać około 20-35% dziennego zapotrzebowania energii. Ważnym jest, aby ograniczyć spożycie tłuszczów nasyconych na korzyść nienasyconych kwasów tłuszczowych. Dobrym źródłem będą zatem oleje pochodzenia roślinnego oraz kwasy DHA pozyskiwane z ryb lub alg morskich (powinny być spożywane w ilości 200-300 mg/dobę).
- Mikroelementy – wygodną formą przyjmowania mikroelementów i witamin są skomponowane dla ciężarnych preparaty wielowitaminowe, chociaż nie ma danych potwierdzających korzyści z takiej suplementacji u ciężarnych prawidłowo odżywiających się,
- Żelazo – rekomendowane spożycie dzienne to 27 mg. Dobrze przyswajalne żelazo znajduje się w mięsie, drobiu i rybach, nieco słabszą biodostępność ma żelazo pochodzenia roślinnego.
- Wapń – powinien być przyjmowany w ilości 1000-1300 mg/dzień. Bogate w wapń są przede wszystkim sery, a także mleko. Do prawidłowego przyswajania wapnia niezbędna jest witamina D, która powinna być suplementowana w dawce min. 600 jednostek na dobę.
- Kwas foliowy – ma udokumentowane działanie w prewencji wad cewy nerwowej (przyjmowany przed ciążą), a także w zapobieganiu innym wadom, wspomaganiu prawidłowego rozwoju łożyska oraz utrzymywaniu prawidłowego poziomu homocysteiny. Zalecane jest przyjmowanie folianu przez ciężarne w dawce 0,6 mg dziennie.
- Cholina-wspomaga prawidłowy rozwój układu nerwowego płodu. Powinna być przyjmowana w ilości 450 mg/dobę. Występuje przede wszystkim w jajkach, mięsie, drobiu i nabiale.
- Cynk – wspomaga on rozwój układu nerwowego i wpływa na prawidłowe wzrastanie płodu. Zaleca się przyjmowanie 11 – 12 mg cynku dziennie. Bogate w ten pierwiastek są: mięso, drób oraz owoce morza.
- Jod – wpływa na prawidłowe funkcjonowanie tarczycy zarówno ciężarnej jak i płodu. Powinien być przyjmowany codziennie w ilości 220 mikrogramów.
- Witamina B12 –jej niedobór zwiększa ryzyko porodu przedwczesnego. Rekomendowana dawka w ciąży to 2,6 mikrograma dziennie. Źródłem witaminy B12 są ryby, mięso, drób i nabiał.
- Witamina A – jest niezwykle istotna dla prawidłowego rozwoju układu kostnego i immunologicznego. Odpowiada także za prawidłowy rozwój wzroku płodu. Zapotrzebowanie na tę witaminę w ciąży wynosi około 2500 IU/ dobę. Jej naturalnym źródłem są: mleko, jaja, ryby, marchew, brokuły. Jednocześnie, należy pamiętać, że nadmiar witaminy A (powyżej 10 000 IU) jest szkodliwy i grozi powstaniem wad płodu.
- Woda i napoje – szacuje się, że podaż wody i napoi powinna wynosić około 2,3 l dzienne, tak by razem z wodą zawartą w innym przyjmowanym pożywieniu osiągnąć około 3,0 l dziennie. Na zapotrzebowanie na wodę wpływa między innymi: temperatura otoczenia, wilgotność powierza, czy aktywność fizyczna.
10 zasad zdrowej diety w ciąży
Dieta kobiety w ciąży wymaga odpowiedniego zbilansowania tak by dostarczyć wszystkich niezbędnych dla płodu składników. Pamiętać jednak trzeba również o tym czego nie można jeść w ciąży.
Należy zwrócić szczególną uwagę na to aby:
- W każdym tygodniu spożywać 2-3 porcje ryb o bardzo niskiej zawartości ołowiu – np. tuńczyk, łosoś, mintaj, sum lub 1 porcję ryb o niskiej zawartości ołowiu – np. halibut, makrela, stek z tuńczyka
- Unikać ryb o wysokiej zawartości ołowiu: rekin, miecznik, marlin,
- Mięsa, ryby i jaja były dokładnie ugotowane,
- Uważać na zanieczyszczenia drobnoustrojami, które mogą występować w produktach takich jak surowe kiełki lucerny, rzodkiewki, fasolki mung czy koniczyny,
- Warzywa wielokrotnie przepłukać przed spożyciem bieżącą wodą,
- Ograniczyć spożycie kawy do 1-2 kubków dziennie (słabej kawy),
- Unikać lub znacznie ogranicz picie napojów słodzonych (napoje gazowane, sportowe i inne sztucznie dosładzane),
- Nie spożywać mleka i serów niepasteryzowanych,
- Nie spożywać alkoholu,
- Dokładnie myć ręce przed przystąpieniem do przygotowania posiłku.